تاریخچه طرح شاه عباسی

طرح شاه عباسی
فرش ایرانی از نقوش منحصر به فرد و پر رمز و رازی در طرح های گونا گون پدید آمده که قدمتی به بلندای تاریخ ایران دارد که در هر منطقه ی جغرافیایی در ایران متناسب با نوع فرهنگ و زندگی مردم ، طرح فرش منحصر به خود را دارند که معرف مردم آن ناحیه و فرهنک آنهاست. طرح شاه عباسی نیز از طرح های رایج بویژه در شهر اصفهان است که در دوره ی صفویه و سلطنت شاه عباسی در ایران وجود داشته اند و به شهرهایی نظیر مشهد و تبریز راه پیدا کرده است و امروزه از زیباترین نقوش فرش در خانه های ایرانی به شمار می آید.
 
شاه عباسی افشان گونه ای از طرح های شاه عباسی است که در آن از شاخ و برگ و نقوش حیواناتی در بین آنها استفاده میشود که خطوطی مدور و کمانی و هندسی دارد که در هم تنیده و در ذهن بیننده باغی پر گل را تداعی میکند که توسط حاشیه های پهن و باریک احاطه شده اند و با نظم در کنار یکدیگر نقش بسته اند . طرح افشان شاه عباسی فاقد ترنج مرکزی و لچک های چهار گوشه ی فرش است و طرح های آن تنها در قسمت هایی از فرش( از میانه به بعد) در نقش فرش قرینه  میشود که زیبایی موزون و متعادلی را در فرش ایجاد میکند و برای استفاده در فضای نشیمن بسیار مناسب است . زمانی که از طرح افشان استفاده میکنید وسواس در رنگ را کنار بگذارید و اجازه دهید این طرح زیبا مهمترین قسمت دکوراسیون منزل شما باشد و همچون نقاشی ای زیبا بر کف خانه ی شما نقش ببندد.
شاه عباسی جانوری ترکیبی از خطوط و نقش های سنتی و حیوانات است که در مرکز از گل شاه عباسی یا ختایی استفاده میشود و در حاشیه و اطراف از نقش های ترکیبی حیوانات بهره میگیرد. در واقع نقش های گوزن ها، غزال ها، گرگ ها و شیر ها با چرخش شاخه ها و خطوط اسلیمی در تب و تاب و جست وخیز ، گل های شاه عباسی را در مرکز محصور کرده اند و طرح حیوانات به طریقی هنرمندانه در اطراف فرش قرینه میشود.
از دیگر ویژگی های فرش شاه عباسی میتوان به حاشیه های پهن و طرح ابرهای چینی و گلهای چند پر ساد و ترکیبی برای تزئین را مثال زدکه انواعی نظیر شاه عباسی طره ای، درختی، لچک و ترنج، شیخ صفی و تصرفی را شامل میشود.
 
گل شاه عباسی که عنصر اصلی و بنیادین نقش های شاه عباسی است از دوران قبل از صفوی بر روی ظروف باستانی ساسانیان وجود داشت که آن را نیلوفر آبی ( لوتوس) میخواندند همچنین به گل های شیخ صفی نیز مشهور هستند . این طرح ها گل و بوته هایی را با خطوط اسلیمی ، خطوط کمانی پیچان شامل میشدند که سراسر فرش نقش میبست و جلوه ای از باغ را به تصویر میکشید. این گلها دارای یک مرکز هس که گلبرگ ها در طرفین آن ترسیم میشوند که امروزه اندازه های متفاوت دارند اما در گذشته همه به یک اندازه ترسیم میشدند و همگی ساختار یکسان و تخم مرغی شکل داشتند. مرکز گل های شاه عیاسی را آیینه گل می نامیم که اندازه ی آن نسبت مستقیم با تعداد گلبرگ ها دارد.
 
گل لاله عباسی که در این طرح استفاده می شود، همان گل نرگسی است که دو دایره و دو برگ دارد. اصول طراحی این مدل گل به شکلی است که یک گل بزرگ در وسط و گل های دایره ای زیادی در اطراف آن بافته می شوند.گلی که در وسط قرار می گیرد، عموما هشت برگ دارد. طرح کلی این گل بیشتر شبیه لاله است و به گل لاله عباسی هم مشهور می باشد.
      
برگ ها در طبیعت انواع مختلفی را با  توجه به نوع گیاه شامل میشوند اما در طرح فرش برگهاي ساده، شکسته و هندسي آغاز شد و بعد ها برگ های لوزی و دندانه ای در مقیاس بزرگ تر بکار گرفته شد.
غنچه ها گلهاي کوچک نيم شکفته اي در فرش هستند که از محل پايه به بندهاي فرعي متصل می شوند و معمولاً در انتهاي بندهاي فرعي قرار مي گيرند. غنچه چند نوع است: گل پنج پر، غنچة پربرگ و غنچة گل عباسي.
گلبرگ ها داراي جهت هستند و جهت آنها عمدتاً از پايه به سر گل متمايل است. گاه تقريباً داراي محور تقارن اند. اين تقارن در رنگ آميزي هم وجود دارد در طرح هاي گلهاي لاله عباسي يک و يا دو نمونه يافت مي شود که از نظر طراحي مرکز و سرچشمه طرح آن است.
نویسنده : یاسمن طهماسبی